|
M Ə T B U A T D A N ALMANİYA DEMOKRATİK RESPUBLİKASI MƏTBUATI: Mətnin bir yerində biz sanki Göte qəhrəmanı Qrethenin nəğməsini eşidirik. Bu mahnı Tulsdakı kral haqqındadır, mə’şuqəsi ölüm ayağında ona qızıl qədəh verir. Niyə içimizdə bu sətirlər səslənir? Axı "Faust"da vəsf olunmuş hökmdarla Anarın qəhrəmanlarını müxtəlif dünyalar ayırır: sonuuncular bugünkü Bakıda yaşayır, sevir və ölürlər. Görünür ədəbi motivlərin oxşarlığı bu emosional assosiasiyalar və həyəcanlara səbəb olur. İndiyə qədər bizdə Anarın "Mən, sən, o və telefon" hekayəsi və "Əlaqə" povesti tanınırdı. Bu romanı isə gözlərimizi yaşardır. Yazıçı bilərəkdən şüurlu surətdə "sentimentallığa" haqq qazandırır. Onun üçün duyğusallıq həyatda və ədəbiyyatda təsvir olunan ictimai hadisələrə qanuni əlavədir. Roman iri şəhərdə faciəvi sonluğu olan romans kimi səslənir. Bu kitabı oxumağı məsləhət bilirik. Mixael Farenholts.
"Azərbaycan yazıçısı Anarın duyğularla dolu nəsri".
"Lyapsiqer folkşaytunq" qəzeti. Leypsiq,
Avqust 1983-cü il. Qırx beş yaşlı Azərbaycan yazıçısı Anar yaxşı oxunaqlı romanında aldadılmış bir eşqin tarixcəsini danışır. Şərq koloriti, əxlaqi dürüstlük, təhrif olunmamış gərçəklik bu kitabın əsas səciyyələridir. Anar əsərin əvvəlindən parlaq səhnələr yaradır. Taqe Zommerfild.
"Qısa bal ayı".
"Yunqe Valt" qəzeti. Berlin, 12 aprel, 1983-cü il. Azərbaycan yazıçısı Anarın romanı gözəl ədəbi əsəridir, ona görə ki, əvvəla o gərçəkliyi əks etdirir, ikincisi də oxucuda ideal haqqında fikirlər oyadır. "Gərçək və ideal".
"Zonntaq" qəzeti. Berlin, 3 aprel 1983-cü il. Azərbaycan ədəbiyyatında yeni istiqamətin aparıcı nümayəndələrindən biri də Anardır. Onun 1967-ci ildə çap olunmuş "Ağ liman" povesti bu orijinal yazıçının "yeni nəslin" nümayəndəsi olmaqla yanaşı həm də mahiyyət e’tibarı ilə "yeni nəsr" yaratmaq yolunda ilk addımlar atdığını göstərdi. "Ağ liman"ın ardı kimi düşünülmüş "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" əsəri Anarın düzgün yolda olduğunu bir daha sübut etdi.
Əsərin rus variantı ilə əlyazması şəklində tanış olan ilk alman oxucuları, birinci növbədə Leypsiq universitetinin rus və sovet ədəbiyyatı kafedrasının və "Folk und Veld" nəşriyyatı sovet ədəbiyyatı şö’bəsinin əməkdaşları Anarın yeni romanı haqqında olduqca yüksək fikirdədirlər.
Əminik ki, "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanı alman dilində çapdan çıxdıqdan sonra iste’dadlı Azərbaycan nasiri bizim respublikamızda da "öz" oxucusunu tapacaq. Həm də bu oxucular yüzlərlə, minlərlə deyil, milyonlarla olacaq. Anarın çoxşaxəli iste’dadı buna tam tə’minat verir. Friderike Buxner,
alman ədəbiyyatşunası. Berlin. ALMANİYA FEDERATIV RESPUBLİKASI MƏTBUATI: Anarın əsəri dəqiq nəql edilmiş faciəli sonluğu olan acı eşq tarixçəsidir. Ancaq "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanın məzmunu yalnız bu deyil. Bu roman 70 illik sosializmə baxmayaraq sovet cəmiyyətinin dəruni burjua mahiyyətini göstərir. Köhnəlmiş mə’nəvi dəyərlərə arxalanan cəmiyyətdə məhəbbət məğlubiyyətə dücar olur. Azərbaycandakı indiki həyəcanlandırıcı hadisələrə və aşkarlığa görə Anarın romanın almancaya yeni tərcüməsi xüsusi aktuallıq kəsb edir. Sovet müəllifinin böhran regionunda hadisələri təsvir edən ictimai tənqidi romanı ədibin ciddi uğurdur. Ştefan Proys.
"Şərgdə məhəbbət". "Qezlarin Saytunq".
12 may, 1989-cu il. "Bunlar olub" demək istəyirsən. Amma hər halda bu raman yenidir və onu oxumağa dəyər. Bu onunla əlaqədardır ki, sovet yazıçısı Anar məhəbbət macərasının cərəyan etdiyi ictimai mühiti təsvir edir. İslam ən’ənələri və 60-cı illərin sosialist gərçəkliyi - bundan daha ziddiyyətli bir şey düşünmək olarmı? "Arsburqe Alqemayne" qəzeti.
17 mart 1989-cu il. Məhəbbət problematikasının arxasında Anar köhnəlmiş ən’ənələri və əxlaqi təsəvvürləri, hərisliyi, varlanmaq ehtirasını tənqidi şəkildə əks etdirir. Cəmiyyətin qəbul etmədiyi bir eşq. Romanda bu sosialist cəmiyyətdir. O cəmiyyət ki, gizli yerlərdə ört-basır edilən qadağaarı, ən’ənələri - əslində xırda burjua əxlqı və sosialist mifidir. Ustalıqla yazılmış bu ictimi-tənqidi romanın məziyyətləri var. Ancaq müəllif məhəbbət tarixçəsinə çox tez-tez müraciət edir. "Sosialist mifi".
"Velt" qəzeti, Berlin. 24 iyun, 1989-cu il. USTAD FÜZULİNİN ƏN’ƏNƏSİLƏ
Azərbaycan nasiri Anar Federativ Respublikanı gəzir Almaniya Federativ Respublikasında çıxan çoxtirajlı "Almaniya və dünya" qəzeti 1989-cu il tarixli nömrəsində Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının birinci katibi Anar haqqında jurnalist Volfqanq Qünter Lerxin məqələsini dərc edilmişdir. * * * Frankfurt, 20 aprel. Bu günlərdə ilk dəfə olaraq Azərbaycandan gəlmiş nasir Anar əsərini oxumaq üçün respublikanı gəzməyə çıxmışdır. Anar öz Qafqaz vətənində nəsrlə və səhnə əsərlərilə diqqəti cəlb edir. Buna baxmayaraq o, başqa bütün Azərbaycan yazıçıları kimi Avropada hələ o qədər tanınmamışdır. Bu cümə günü yazıçı Frankfurt şəhərində öz əsərindən ilk nümunələr oxuyacaq. Azəri xalqının türkcə danışan və yazıb-yaradan müasir yazıçıları öz əsərlərində əsrlərdən bəri uzun sürən islam orta çağ dövrünə qədər olan keçmişlərinə nəzər salmağı bacarırlar. Qərb türk azəri dialektində yazıb-yaradan böyük klassik Məhəmməd Süleyman Füzuli XVI əsrdə osmanlı türklərin hökmranlığı dövründə romantik poeziya dastanı adlanan "Leyli və Məcnun" əsərlərini yaratmışdır.
Frankfurtda "Dağyeli" nəşriyyatı türk ədəbiyyatından nümunələr dərc etməkdə neçə deyərlər püxtələşib. İndi həmin nəşriyyat Anarın əsərini nəşr edib. Bu, "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi"dir.
Əsərdə Bakıda yaşayan cavan bir qadının məhəbbət əhvalatından söhbət gedir, onun azad həyat mühitinə islamın köhnə adət və ən’ənələri dərin iz salmış, xarici aləmlə münaqişə yaratmışdir. Anar bu əsərdə, başqalrında olduğu kimi "Müasir dövrün" əsrlər boyu davam edən mərkəzi Asiya türk xalqlarının adətilə toqquşmasını gözəl təsvir edir. Bu kitab, qazax, özbək, uyğur dillərindən və eləcə də başqa türk müəlliflərindən edilən tərcümələrin bir növ başlanğıcı sayılır. * * * İki romanın mütaliəsi ilə mənim Azərbaycan barəsindəki təsəvvürüm xeyli dəyişdi. Bunlar Bakıda həvəslə görüşmək istədiyi müasir yazıçılardan Anarın "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" və Elçinin "Ağ dəvə" romanlarıdır. Son vaxtlar Azərbaycan ədəbiyatından yalnız bu əsərlər tam halda alman dilində çap olunub və hazırda onları alman dilli kitab bazarında əldə etmək mümkündür. Bu əsərlər məni elə ilk cümlədən heyran etdi və mən bu ölkə haqqında oxuduqlarımı sonradan öz gözrərimlə gördüm.
Öncə oxuduğum Anarın ilk dəfə 1979-cu ildə Bakıda çapdan çıxmış "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanı oldu. Əsər sovet dövründə Azərbaycanın gündəlik həyatından çıxan problemlərindən, ən’ənəvi və əxlaqi şərq təsəvvürlərinin korrupsiya və möhtəkirliyə qurşanmış həyat tərzi ilə qarşılaşmasından bəhs edir.
Ölkənin bu gün demək olar ki, ən tanınmış yazıçısı, esseçisi və dramaturqu sayılan və beş yüz nəfərədək üzvü birləşdirən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri olan Anarın iş otağı Bakının mərkəzində çoxmərtəbəli monumental bir bınadadır. Nəhayət ki, Füzuli günlərindən sonra onunla görüşmək imkanı əldə edə bildim.
İlk əsərlərində siyasətlə öz arasında məsafə saxlamağa çalışan Anar yenidənqurma islahatlarının tərəfdarlarından olmuşdur. Onun ilk kitablarında Azərbaycanda sovet həyat tərzinin kəskin analizi var. O, bu gün də ictimai dəyişikliklərin diqqətli müşahidəçisidir. Və bu zaman o, kəskin mövqe və mövzulardan heç də çəkinmir. Anar ən’ənəvi Asiya epik nəqlətmə dərgi ilə ədəbiyyatın Qərbə xas olan texniki üsul və formalarını ustalıqla əlaqələndirməyi bacarır. Yaxın Şərq ölkələri ədəbiyyatları həmişə bu ən’ənəvi təhkiyə tərzində qaldıqları halda, Azərbaycan ədəbiyyatına ölkədə baş verən tarixi dəyişmələr nəticəsində rus və Avropa ədəbiyyatı da əhəmiyyətli dərəcədə tə’sir etmişdir. Lakin Anarın əsərlərində həmişəki kimi yenə də Şərq müdrikliyi motivləri özünü büruzə verir. O tez-tez Şərqin böyük şairlərinin fikirlərinə müraciət edir. Onun kitabları bir çox dünya dillərinə tərcümə olaraq Türkiyə, ABŞ, Yaponiya, Hindistan. Fransa, Almaniya və digər ölkələrdə nəşr olunmuşdur. Uli Rotfus.
"Azərbaycan-odlar yurdu". İSVEÇRƏ MƏTBATI: Bu nakam bir məhəbbət haqqında Azərbycan romanıdır. Məşhur və hörmətli nasir, esseist və dramaturq Rzayev geniş ictimaiyyətə Anar adı ilə tanışdır. Onun "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" adlı acı məhəbbət tarixçəsi alman dilinə tərcümə olan vaxt hadisələrin cərəyan etdiyi region dünya qəzetlərinin birinci səhifələrində yer aldı. Əvvəllər çoxlarının tanımadıqları yerlər orada baş verən milli münaqişələr nəticəsində dünya kütləvi informasiya vasitələrində hallandırılmağa başlandı. Bu romandan "oralarda niyə xalqlar bir-birini öldürür?" sualına cavab tapa bilməyəcəyik, amma bu əsər bizə çox şey haqqında mə’lumat verir. Aktul siyasi yeniliklərin şərhi üçün bu roman yaramır, amma oradakı dünyanın bizim təsəvvür etdiyimizdən qat-qat zəngin, çoxcəhətli və təzadlı olduğunu dərk etmək işində bu əsər siyasi situasiya haqqında ən müfəssəl hesabat qədər əhəmiyyətlidir. Anarın əsəri hər halda məhəbbət romanıdır - nə az, nə çox. Əbədi bir mövzuda - məhəbbət mövzusunda roman yazmaq isə hər yazıçının həyatında zirvə məqamdır. Bu əsərdə həqiqi hislərin, emosional gərginliyin təsviri çox uğurludur. "İslam ən’ənələri və kommunizm arasında".
"Noys Sürixer saytunq" qəzeti, Sürix.
7/8, 1990-cı il. MACARISTAN MƏTBUATI: Bir dəfə səhər erkən, saat dördün yarısında Təhminə öz yuxusunu həmkarı Ne’mətə borc verir: bu yuxuda dəniz sahili var, ağ liman var və uzaqda qırmızı gəmilər görünür. Macar oxucularını gənc Azərbaycan yazıçısı Anarın əsərlərilə tanış etməyə dəyərdi. Yuxarıda xatırladığımız poetik yuxu yalnız Anarın lirik meylinə dəlalət etmir - axı onun atası da, anası da şairdir. Həm də Azərbaycan ədəbiyyatının qədim ən’ənələrinə bağlıdır. Azərbaycan yazıçısının bu maraqlı, dərin, təravətli povestilə bizi canlı tərcümələrilə M.Herinq və A.Vandor tanış etdilər, Anarın tərcümeyi-halı haqqına isə L.Zaximskinin kitaba yazdığı son sözdən mə’lumat aldıq.
"Müasir kitabxana" seriyasında nəşr olunmuş bu kitab ən’ənələrin və müasir həyatı yeni ifadə vasitələrilə təsvir etmənin özünəməxsus qarışığıdır. Povest qədim şairlərdən sitatlarla, milli həyatın adətlərilə doludur və bununla bərabər bütün müasir insanlara xas olan tənhalıq, əlaqəsizlik hissləri də açıq duyulur. "Madyar Namzat" qəzeti. Anar çoxcəhətli iste’daddır, həmişə öz aktual niyyətlərinin təcəssüm olunması üçün ən münasib sənət növünə müraciət edir. Ən çox onu kino və nəsr cəlb edir. "Ağ liman" povestinin üslubu da kinematoqrafa yaxın olan ifadə vasitələrilə səciyyələnir. Anar dialoq ustasıdır, eskizvari qısa və eyni zamanda ekspressiv, gərginləşmiş təsvir ustasıdır... Əsərin qəhrəmanı Ne’mət Namazov dərin qəlb böhranı keçirir. Onu əzən öz güzəştləri və bununla bağlı boşluq, tənhalıq duyğularıdır. Ancaq Anar tənhalıqdan necə xilas olmalı sualına da cavab verir. İnsan öz həyatını dəyərləndirmək və dəyişdirmək cəsarətinə malik olmalıdır. Anar ingisarı xəyala uğramış insanları daha çox təsvir eləcə də pessimist deyil. O öz qəhrəmanlarını dərin humanizm duyğularıyla yaradır. Əsərlərində çoxlu rəmzi elementlər olsa da, Anar formullar, düsturlar yaratmır, o canlı, dəyişən, inkişaf edən və formalaşan insanları meydana çıxarır. Onun təsvir metodu psixoloji cəhətdən dəqiqdir. "Könnüvvilas" ("Kitablar aləmində") həftəliyi. Anarın povesti vağzalda yuxuyla başlayır və baş qəhrəmanın yuxusuyla bitir. Povestin əsl adı "Çevrə"dir. Macarca "Ağ liman" adı bir qədər sentimental əhval-ruhiyyə oyadır. Yaxşı yazılmış məhəbbət səhnələrində də bir qədər sentimentallıq duyulur, amma kitabın əsas və daha əhəmiyyətli hissəsi sübut edir ki, müəllif ağlayan-sızlayan sentimentallığa aludə deyil, onun emosionallığı özünəxas olan üzvü və mərdanə keyfiyyət daşıyır. Müəllif süjeti ciddi və sərt qurur, üslubu lətifdir, povest fransızsayağı asan oxunulur. Müəllifin incə psixoloji duyğusu ondan görünür ki, Ne’mətlə Təhminə bir-birinə aşiq olmurlar. Povestin ayrı-ayrı hissələri müstəqil novellalar kimi yazılıb. Onlardan biri - "Tənhalıq tilmisi" müasir sovet nəsrinin ən gözəl humanist imkanlarını ən kamil formada ifadə edir. Zoltan İslai.
"Kanuvek" ("Həyat və ədəbiyyat") qəzeti. İRAN MƏTBUATI: Bu dastan o kişilər haqqındadır ki, iradələri ölkələrinin dağları kimi əzəmətli və möhkəmdir. Əziz oxuculara təqdim olunan bu tərcümə böyük müasir yazıçı Anar tərəfindən bəlli "Dədə Qorqud" dastanları əsasında işlənmişdir. Qəhrəmanlıq dastanının üslubu, dastanda anılan sürətlər yazıçı tərəfindən özünəməxsus sənətkarlıqla yenişəkildə canlandırılmışdır. O, Dədə Qorqudun 12 boyunu bir yerə toplayıb vahid məzmunlu əsər yaratmışdır. (Anarın İbrahim Darabi tərəfindən fars
dilinə tərcümə edilən və İranda çap olunan
"Dədə Qorqud" povestinə yazılmış ön sözdən) İRAQ MƏTBUATI: Anar - Rəsul - təxəllüsü Anar - Sovet Azərbaycanının ən görkəmli və parlaq gənc yazıçılarındandır. O, çoxcəhətli, hərtərəfli inkişaf etmiş, qabiliyyətli və zəngin yaradıcılardandır. Ədəbi səmada Anarın ulduzu çox tez parlamışdır. Qısa müddət ərzində həqiqi iste’dadıyla özünə yol açan Anarın hekayələri və tənqidi məqalələri ən mö’təbər sovet qəzet və jurnallarında rus dilində dərc edilməyə başlandı. Hekayəçilik və tənqid sahəsində müvəffəqiyyətlərilə bərabər o, həm də iste’dadlı ssenariçidir. Anarın öz səsi və ifadəliyi ilə seçilən fərdi üslubu vr. Cövdət Bilal İsmayıl.
"As-Sakafa" jurnalı. Baqdad.
May, 1973-cü il. TÜRKİYƏ MƏTBUATINDA Bir yazar düşünün. İlk dəfə gəlir başqa bir ölkəyə. Getdiyi yerlərdə sormaq, öyrənmək istədiyi şeylərin başında öz ölkəsinə göstərilən maraq gəlməzmi? Öz ölkəsinin ədəbiyyatı nə ölçüdə bilinir, hansı əsərlər çevrilir, çevrilən əsərlər necə qarşılanır? Bir müddətdir ölkəmizdə qonaq olan gənc Azərbaycan yazıçısı Anar da belə etmiş. Dolaşdığı kitabçılarda, getdiyi yayın evlərində gözləri hər zaman ölkəsinin ədəbiyyatından bir örnək aramış. Amma boşuna. Təəccüblə görmüşdür ki, Amerikan ədəbiyyatından neçənci dərəcəli bir yazarın əsərləri var. Buna qarşılıq tək bir Azərbaycan əsəri yox. Üzülmüş. Söhbətə başlarkən öncə bu üzüntüsünün altını cızır. Kamal Özərin Anarla müsahibəsi.
"Cümhuriyyət" qəzeti, İstanbul
9 iyun, 1975-ci il. Tanınmış şair Rəsul Rzanın və şairə bir ananın oğlu olan Anar 1934-cü (səhvdir, düzü - 1938) ildə Bakıda doğulmuşdur. "Dantenin yubileyi", "Ağ liman", "Molla Nəsrəddin - 66" adlı əsərləri ilə tanınmışdır. Özəlliklə sonuncusu çox sevilmiş. Bildiyiniz Nəsrəddin Xocanın azərbaycanlısı olan Molla Nəsrəddin 1966-cı ildə yaşasaydı nələri dilinə gətirərdi, nələrə gülərdi? Müəllif bunlaru izləyir. Nə yazıq ki, nəşr olunmuş səkkiz kitabı olan yazarı yetəri qədər tanımırıq. Fakir Baykurt.
"Yeni gün" qəzeti, İstanbul
4 iyun, 1975-ci il. Modern Azəri ədəbiyyatının məhsullarından türk oxucusu o qədər də xəbərdar deyildir. Çevrilən kitabların sayısı üçü-beşi keçməz. Son olaraq Simavi yayınları arasında Anar Rəsul oğlunun "Ağ liman" adlı romanı nəşr edildi (1991).
Bu roman sovet cəmiyyətinin kolxoz ədəbiyyatından dişarı çıxmağa çalışan bir fərdin həmləsidir bəlkə. Ancaq romanın nəşr olduğu il 1967-dir. O vaxtdan bəri körpülərin altından çox sual axdı. Bu günlərdə əsən fərdiyyəçi rüzgərlar Anarda olduğu kimi bütün sovet ədəbiyyatı və sənətində gözlənilən dəyişiklərin müjdəçisi ola bilər. Anarın romanı bürokratik ictimai quruluşun yeknəsəkləşdirdiyi insan həyatındakı sıxıntılara bir ağ liman xəyalı ilə təsəlli verir. Bu ağ limanda lövbər salmış qıpqırmızı gəmilər Batının azad nəğmələr söylənən dənizlərinə doğru üzüb gedə biləcəkmi? Mustafa Qutlu.
"Ağ liman" "Dercan" dərgisi.
Oktyabr, 1991-ci il. İstanbul. Həyat bir tanrı yazısıdırmı, yoxsa bizim seçmək haqqımızı tanıyırmı? Özəlliklə çağımızda həyat tərzimizə tə’sir göstərən siyasi sistemlərin, bəlkə də sistemsizliyin arasında insanın vəziyyəti necədir? Azəri yazar Anar türkcəyə çevrilən ilk romanı "Ağ liman"da həyatın mə’nası, varlığı dəyəri, zəmanəmizin çıxmazları icindəki insandan bəhs edir. "Ağ liman"ın qəhrəmanı Ne’mət günümüzün ortaq qəhrəmanlarından biri. Ne’mət nəşriyyatda tərcüməçi kimi çalışmaqdadır. Nəşriyyatdakı mühit pozulmuş bir cəmiyyətin göstəricisidir. İşlər qaydasında gedir kimi görünsə də, çalışanlar bir-birindən xəbərçilik edir və bu mə’nəvi iflas ümumidir. Anar yaşadığı cəmiyyətə, mühitə özəl bir ittiham verməkdən daha çox müxtəlif cəmiyyətlərin hər cür sistemdə azad davranışdan məhrum edən faciələri göstərməkdədir. Adnan Özyalçınər.
"Yazılan pozulmazın" hekayəsi".
"Kitab" - "Cümhuriyyət" qəzetinin həftəlik ədəbi əlavəsi.
Avqust, 1991-ci il. Qonşu ölkələrin ədəbiyyatını heç tanımırıq. Ancaq bir ölkənin ədəbiyyatını tanımaq, o ölkənin insanlarını, həyat biçimini bilməkdir. Azərbaycan yazıçılarından Anar bu kitabı ilə bizə Azərbaycan ziyalılarının dünyasını tanıtdırır. Ömrü boyunca üç dəfə əlifba, yeddi dəfə imla dəyişikliklərini yaşamış bir korrektorla birlikə bu ölkənin tarixinə dalırıq. Bu romanda eşq də həmişə olduğu kimi önəmli və qaçılmazdır. Həyatın mə’nasını arayan bu insanları, folklor ünsürləri ilə süslənmiş dili sevəcəksiniz. "Ak qadın" dergisi,
Sentyabr-oktyabr 1991-ci il. Çağdaş Azərbaycan romançılığının ən ünlü təmsilçisi olan Anar "Ağ liman"da günümüzün azəri cəmiyyətinə güclü və dərin bir baxışla yanaşır. Son dərəcə hərəkətli və kinematoqrafik olan təhkiyəsi daxili monoloqlarla, geri dönüşlərlə və modern bir roman quruluşu ilə zəngiləşdirilmişdir. "Yağış kəsdi", "Molla Nəsrəddin" və "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" kimi əsərlərin müəllifi olan Anarın pyesləri və ssenariləri var. Əsərləri çeşidli xarici dillərə çevrilmişdir. "Güney" qəzeti, İstanbul
10 avqust, 1992-ci il. Anar Rəsuloğlu Quzey Azərbaycanın gənc yazarlarındandır. Cəlbedici bir üsluba, dərin, qüvvətli anlatmaq qabiliyyətinə sahib olan Anar Rəsuloğlu əsərlərində milli fikri izləməkdə və bilxassə Stalin devrini acı bir dillə ifaə etməkdədir. Bu baaxımdan "Ağ liman" da maraq doğura biləcək bir əsərdir. Aşağıda oxuyacağınız "O gecənin səhəri" hekayəsində də eyni ruhu və üslubu bulacaqsınız. Əhməd Bican Ercilasun.
"Türk ədəbiyyatı" dərgisi, 1982, № 108. Anar Azərbaycanın içində və xaricində tanınan məşhur yazıçıçdır. Kitabları bir çox xarici ölkələrdə nəşr edilib. Çox sevilən bir insandır. Bu sevgi atasından qalmış, amma özü də şəxsiyyəti, əsərləri ilə azəri xalqının qəlbində yer tutmuşdur. Küçə ilə gedirik, hər kəs onu tanıyır, hörmətlə salamlayır. Anar eyni zamanda Sovetlər Birliyi parlamentosunda Azərbaycanın təmsilçisidir. Üç ildir Azərbaycan Yazalar Birliyinin birinci katibidi, yə’ni sədridir. Türkcə ən düzgün danışanlardandır. Yazdıqları latın əlifbası ilə nəşr olunrsa, şübhə yox ki, ölkəmizin ən çox oxunan, sevilən yazarlarından biri olacaqdır. Oktay Akbal.
"Bakıdan izlənimlər".
"Hürriyyət"ti, 24 yanvar, 1990-cı il. Anarın burada bir pyesi oynanılmış. Bizi saat səkkizdə teatra də’vət elədi. Tamaşaya baxmağa üçümüz qetdik. Vera, Adil Yəhyayev və mən. Tamaşanın adı: "Şəhərin yay günləri". İkipərdəli bir əsərdir. Ətrafındakı adamların təhriki ilə pis işlərə sövq edilən namuslu bir adamın mübarizəsidir: arvadı belə onun tərəfində deyil. Amma adam insan olmağın məs’uliyyətini daşımaqdadır. "Mən bu uyğunsuz iş görsəm o zaman həyatın mə’nası qalarmı? İnsan olmağın mə’nası qalarmı? Gələcək insanlar mənə nə deyər?".
Birdən Vera əyilib qulağıma dedi:
- Mən də sənin kimi birinci dəfədir ki, Azərbaycan teatrına baxıram. Düzü, bu qədər gözəl oynayacaqlarını gözləməzdim.
Danışa-danışa mehmanxanaya sarı gedirik. Yolda Anar bir dostuna rast gəlir, bizi tanış eləyir: Əkrəm Əylisli. Hamımız bir yerdə mehmanxanaya gedirik. Veranın otağında bir stol hazırlayıblar, keçib süfrədə əyləşirik. Bunlar şair ruhlu insanlardır: ağızlarından şe’r tökülür. Daha çox xalq şe’rlərini sevirlər. Hamısınn da içində insan sevgisi var, hələ bizlərə qarşı... Artıq sözə ehtiyac yoxdur, bir sözlə məni çox xoşbəxt elədilər. A.Qədir.
"15 gün Sovet İttifaqında". Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının bütün dünyada tanıdılmasında böyük payı olan yazarlardan Anarın doğumunun 50-ci ildönümü. Anar gənc yaşlarından qələmə sarılmış, qısa zamanda da Azərbaycan ictimaiyyətinin diqqətini çəkmişdir. Anar qorqudşunasların Azərbaycandakı güclü bir davamı olaraq Azərvaycan mədəniyyətində bir abidə kimi yüksəlməkdə, Türkiyə və Azərbaycan arasındakı mədəniyyət körpüsünün təməllərini qorumaqdadır. Yavuz Onk.
"Anar".
"Tanıtım" dergisi, №42, 1988-ci il. Anar çox yönlü bir yazar olaraq diqqəti çəkir. Geniş bilikləri və dərin mədəniyyəti onun insan problemi üzərində işlənməsini tə’min etmişdi. Anar mövzularını və qəhrəmanlarını çağdaş Azərbaycan həyatından almasına baxmayaraq, bu hüdudlar içərisində qalmamış, millidən bəşəri olana qədər yüksələ bilmiş, həm çağdaş Azərbaycanın insanını, həm də zəmanəmizi anlatmağı, canlandırmağı çoxtərəfli bir şəkildə ifadə etməyi bacarmışdır. Əli Yavuz Akpinar.
"Yeni Türk İslam Ensiklopediyası".
Ankara, 1995-ci il. Anar modern Azərbaycan ədəbiyyatı içində önəmli bir mövqeə sahibdir. Oxumağa həvəsli olan Azərbaycan toplumunda Anarın hər əsəri öz-özünə bir ədəbi hadisədir. Üslubu və təhkiyəsi çox cəlbedici və maraqlıdır. Anar axıcı üslubu, canlı xarakterləri və sağlam roman qurğusu ilə Modern Türk ədəbiyyatının güclü və işlək qələmlərindən biridir. Onun əsərlərində lirizm və dərinlik görünür. Modern Türk ədəbiyyatı Çingiz Aytmatov, Çingiz Dağçı, Anar və daha neçə romançının yazdıqları və yazacaqları əsərlərlə daha da zənginləşəcəkdir. Professor, doktor Bilgə Ercilasun
"Azərbaycanlan güclü bir səs:
Beş qatlı yapının altıncı qatı" məqaləsində. TÜRKLƏR "DƏDƏ QORQUD" HAQQINDA 21 iyun televiziyada "Dədə Qorqud"u Azərbaycanda yaradılmış film kimi seyr etdik. Hər şeydən öncə bu filmi yaradan azəri qardaşlarımıza təşəkkürümüz var: Nədən? Ən azı bizim görəcəyimiz işi gördükləri üçün və bizə "Dədə Qorqud" kimi bir dastanımızın var olduğunu xatırlatmaları ücün. Soyumuzun fəzilətlərini, igidliklərini, mərasimlərini, allaha və dövlətə hörmətlərini, yalana nifrətlərini, cihadlarını, təmiz eşqlərini bir müqəddəs əfsanə atmosferi içində bizə anlatdırdıqları ücün. Oğuzların vətən sevgisi, torpaq sevgisi yaxşı göstərildiyi kimi, saf və təmiz dindarlıqları da dilə gətirilə bilərdi. Ancaq azəri soydaşlarımız haqlı olaraq deyə bilər ki: "Biz kiçik qardaşlarıq. Dini və millətləri rədd edən yabançı bir rejimdə, biz bunu edə bildiksə, yenə də böyük hünər və uğur sayılmalıdır. Daha gözəlini, daha yaxşısını biz əlbəttə sizdən gözləyirik. Sizin rejissorlarınız, aktyorlarınız, bəstəkarlarınız hardadır?" "Dədə Qorqud"un 12 boyunu bir araya gətirib, dünyanın ən gözəl dastanlarından birini ondan çıxaracaq şairləriniz, ədibləriniz hardadır? Niyə baxmırsınız soyunuz oğuzların o eşsiz dillərinə, mərasimlərinə, inanclarına. Yoxsa sizi də "əcəl alıb, yer gizləmişdir?" Əhməd Kabaklı.
"Gün işığında. Dədəm Qorqud".
"Tərcüman" qəzeti, 1983-ci il. Neçə il qabaq İstanbul sinemalarında bir film göstərilmiş, böyük marağa səbəb olmuşdur: "Spartak" filmi. Televiziyonda, Azərbaycanda çəkilmiş "Dədə Qorqud"a baxdığımda eyni səhnə, daha böyük əxlaqi dəyərlər, hüdudsuz bir fədakarlıq gördüm.
Azərbaycanda çəkilmiş bu filmi seyr edərkən bunu düşündüm: Mən ki, Dədə Qorqudu neçə dəfə oxuyub, ondan neçə dəfə bəhs etmişəm, mən belə min il öncə yazılmış bu kitabda oxuduğum bu səhnələri "Spartak" qədər dəyərləndirə bilməmişəm. Deməmişəm ki, "bunu mənim Dədəm Qoqudumdan almışlar. Bəli, "Dədə Qorqud" filmi göstərdi ki, bizim naqıl dediyimiz və ya elə deməyə məcbur edildiyimiz "Dədə Qorqud"da 16 dövlət qurmuş bir millətin mə’nəvi zənginliklərinin hamısı var. Elə əxlaqı bir mühtəva var ki, insanlığın hamısına yetər və artıq da qalar. Haramzada olmayan türk milləti əslini heç bir zaman inkar etməz və bir gün görərik ki, Azərbaycanla Türkiyənin babası eyniymiş: Dədəm Qorqudumuz... Ergün Gözə.
"Dədə Qorqud".
"Tərcüman" qəzeti, 1983-ci il. Televiziyada ara-sıra da olsa milli mədəniyyətimizlə bağlı əsərlərin tanıdıldığına şahid olur, sevinirik. Keçənlərdə qəzetlərin televiziya guşələrində "Dədə Qorqud" adını oxuyunca qürbətdə bir dostun səsini duymuş kimi sevindim. Türk ədəbiyyatının şah əsərlərindən biri olan "Dədə Qorqud"un Azərbaycanda filmə alınmış bir necə hekayəsi ekrana gəlirdi. Bu müdhiş bir şeydi! Filmi, "bu nöqsanı vardı, burası yanlışdı" deyə tənqid edə bilərik. Fəqət, ən əhəmiyyətlisi bu əsərin ekrana gələ bilməsi, Azərbaycanda, bizim imkanlarımıza sahib olmayan qardaşlarımızın bizə öz nöqsanımızı, öz qəflətimizi xatırlatmalarıdır. Biz daha yaxşısını, daha mükəmməlini yarada bilərik, amma etmirik. Hətta bu qəflət səbəbiylə gözəli çirkinləşdirməkdə də əməlli ustayıq. Gələlim "Dədə Qorqud" filminə... Sevinc Çokum.
"Dədə Qorqud".
"Yeni düşüncə", 8 iyul 1983-cü il. Türk Kültür tarixinin ən böyuk və dəyərli əsəri olan "Dədəm Qorqud"un filmə alınıb televiziyada göstərilməsi böyük bir sənət və kültür hadisəsiydi. Bu əsərin Azərbaycanda yaradılmasının maddi tərəfdən əhəmiyyəti olacağı kimi, mə’nəvi yöndən də ayrıca bir əhəmiyyəti vardı. Azərbaycan dəmir pərdə arxasındakı bir türk yurdu olmasına baxmayaraq, orada milli kültürə bizdən daha artıq və ciddi ölçülərlə xidmət edildiyi gözdən qaçmamalıdır. Bu əsərin filmə alınması, ekrana gətirilməsi azərbaycanlı qardaşlarımız üçün İstiqlal dərəcəsində mə’nəvi həzz verəcək bir hadisəydi... Niyazi Yıldırım Gəncosmanoğlu.
"Dədəm Qorqud",
"Yeni düşüncə", 8 iyul 1983-cü il.
| 
